Πόσο σωστή σας μοιάζει αυτή η φράση; Ρητορικό το ερώτημα. Δυστυχώς, μια παρόμοια φράση (και ίσως πολλές ακόμα) είστε υποχρεωμένοι να διαβάζετε συνεχώς σε ΜΜΕ, τόσο συχνά και τόσο σταθερά που πλέον σίγουρα νομίζετε ότι η συγκεκριμένη φράση είναι σωστή! Σε τι η αναφορά; Στη φημισμένη στη σεισμογενή Ελλάδα έκφραση “έντασης 5.1 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ”! Πάμε σιγά σιγά να αποδομήσουμε την απόλυτα λανθασμένη πρόταση και να δούμε και γιατί είναι τόσο σημαντικό αυτό το λάθος.
Αρχίζουμε από τη λέξη “ένταση”, που χρησιμοποιείται πολλές φορές από δημοσιογράφους που θέλουν να γράψουν για το “μέγεθος” του σεισμού. Η ένταση και το μέγεθος είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Πιο συγκεκριμένα, η ένταση ενός σεισμού, που εκφράζεται στην κλίμακα Μερκάλι, σχετίζεται μόνο με τις προκαλούμενες καταστροφές από τη σεισμική δόνηση. Ως εκ τούτου μπορεί να διαφέρει ανάλογα με την περιοχή, τον τύπο των κατασκευών και άλλους πολλούς ανθρωπογενείς και εντελώς ανεξάρτητους από την ισχύ του σεισμού παράγοντες. Έτσι, στην αντίστοιχη φράση του τίτλου, το πρώτο πράγμα που θα κάνουμε θα είναι να αντικαταστήσουμε τη λέξη “ύψος” με τη λέξη “βάρος”.
Προχωρώντας παρακάτω, βρίσκουμε τις εντελώς αχρείαστες λέξεις “βαθμών” και “κλίμακας”. Χωρίς να γνωρίζουμε γιατί, το μέγεθος του σεισμού, έχει επικρατήσει, λόγω και του επαναλμβανόμενου αυτού λάθους, να εκλαμβάνεται ως …θερμοκρασία! “Και πώς αλλιώς μπορείς να το πεις;” θα ρωτήσει κανείς. Εκεί η απάντηση είναι ότι απλά η λέξη “βαθμοί” δε χρειάζεται, όπως δε χρειάζεται σε πολλά άλλα μεγέθη. Μερικά παραδείγματα: έχετε πει ποτέ “θα πάω στο χωριό μου που απέχει 500 βαθμούς της κλίμακας χιλιομέτρων”; Μήπως σας έχει συμβεί να πείτε “ασκούμε πίεση 150 βαθμών της κλίμακας Pascal”; Μάλλον όχι. Ως εκ τούτου οι λέξεις “βαθμών” και “κλίμακας” πρέπει να εξαφανιστούν.
Μισό λεπτό, δεν είναι η κλίμακα Ρίχτερ; Τι είναι αν δεν είναι κλίμακα; Είναι απλώς ένα μέγεθος, που όντως, όταν αναφερόμαστε στον εμπειρικό κανόνα που έδωσαν οι Charles Richter και Beno Gutenberg στο Caltech το 1935, μπορούμε να την ονομάσουμε έτσι. Όμως, στην πραγματικότητα, ο αριθμός που δίνεται κάθε φορά αντιστοιχεί στο τοπικό μέγεθος (ML) το οποίο μπορεί να υπολογίζεται με μια σειρά διαφορετικών εμπειρικών μεθόδων και αντιπροσωπεύει μια αντιστοιχία με τις φυσικές ιδιότητες του σεισμού. Έτσι, το πιο σωστό θα ήταν να βγάλουμε έξω από τη φράση μας και τη λέξη Ρίχτερ και στη θέση της να μην βάλουμε καμιά άλλη λέξη, αρκεί να ορίσουμε το μέγεθος ως “τοπικό μέγεθος”.
Σε αντιστοιχία με τη φράση του τίτλου, αλλάζουμε τα “κιλά” με τα “Newton” καθώς τα κιλά δεν είναι μονάδα μέτρησης του βάρους, αλλά της μάζας. Έτσι, η φράση του τίτλου γίνεται “βάρους 800 Newton” και η φράση που αφορά τους σεισμούς “τοπικού μεγέθους 5.1”. Δε σας φαίνεται ήδη ότι μπορείτε να το εκφράσετε πιο σωστά;
Καλά ως εδώ, ωραία όλα αυτά. Αλλά γιατί είναι σημαντικό να το πει κανείς σωστά, αφού τελικά όλοι καταλαβαίνουμε το ίδιο πράγμα όπως και να γραφτεί. Εδώ η απάντηση έχει να κάνει με το πώς βλέπουμε την κοινωνία. Άλλοι αρέσκονται να λένε τα πράγματα “στο περίπου” όσο αφορά την επιστήμη, να τα μαθαίνουν “στο περίπου” όσο αφορά τη γλώσσα, να τα κάνουν “στο περίπου” όσο αφορά μία εργασία και τελικά όλα να γίνονται “στο περίπου” και στο “δε βαριέσαι”. Έτσι, λίγοι είναι αυτοί που θα δώσουν σημασία στο να καταλάβουν “στο ακριβώς” τα όσα σχετίζονται με τη ζωή τους, το τι χρειάζεται ακόμα και για να γίνουν οι συνθήκες που ζούνε οι ίδιοι και οι γύρω τους καλύτερες. Γιατί αυτό το “στο περίπου” είναι τελικά το ίδιο με το “δε βαριέσαι”. Ειδικά όταν κάποιος (εν προκειμένω ο δημοσιογράφος) επαναλαμβάνει το ίδιο λάθος, αν και του έχει επισημανθεί πολλές φορές από ειδικούς, τότε μιλάμε και για το “στο περίπου” και για το “δε βαριέσαι” και για πολλές ακόμα εκφράσεις που καλό θα ήταν να μη γράψω εδώ.
Το ωραίο στην επιστήμη είναι ότι μπορεί να εξηγήσει τον κόσμο, μπορεί να γίνει κατανοητή με απλά λόγια από πολλούς και έχει μόνο την απαίτηση να την περιγράφουμε σωστά, ή έστω να προσπαθούμε να το κάνουμε (γιατί αλάθητος δεν είναι κανείς, λάθη έχει σίγουρα κι αυτό εδώ το κείμενο που διορθώνει τα λάθη των άλλων). Άλλωστε έτσι δεν προχώρησε και προχωράει ο κόσμος;
Be First to Comment